Geografia historyczna

Brendo.pl

Geografia fizyczna podaje przegląd warunków informacji pewnemu krajowi od przyrody, a historyczna poucza, jak sobie człowiek wśród tych warunków radził i jakie piętno wycisnął na ziemi swą działalnością historyczną.

Trwała i wydatna praca pokoleń pozostawia po sobie pewne ślady, które dla potomnych stają się pomnikami historycznymi, stanowiąc zarazem nader ważne źródło do poznania dziejów, na równi z kronikami, aktami i dokumentami.

Brak t. Zw. Monumentalnych zabytków dziejowych jest ciężkim aktem oskarżenia wobec historii dla narodu, który ich po sobie nie pozostawił. Dzikie hordy nie utrwalają śladów swojego pochodu żadnymi zabytkami historycznymi.

Czym wyższa cywilizacja, tym więcej pozostanie po niej trwałych pomników, gdyż społeczność taka ma sporo potrzeb, a wśród nich na ogół owe potrzeby perfekcyjne, które zaspakaja dziełami sztuki; górują więc nad jej miastami doskonałe świątynie, a świadectwem ładu społecznego są stare gmachy publiczne.

korzystne to świadectwo, jeżeli one przewyższają skrupulatnością i wspaniałością budownictwa prywatne mieszkania obywateli, a źle się dzieje, gdzie nastaje stosunek odwrotny. Spore są pod tym względem różnice nie tylko między narodem a narodem, lecz też pomiędzy rozmaitymi pokoleniami jednego i tego samego narodu; jedno pokolenie dodaje więcej, a drugie mniej do tego skarbca pamiątek.

Nie wystarcza obliczyć liczba i uwzględnić jakość owych pomników. Sprawiedliwość wymaga, aby żądać od każdego w miarę jego możności, i wypadnie niejednokrotnie więcej chwały dla tych, którzy mniej wszakże dali, lecz sumiennie według swoich sił, niż dla takich, którzy dali wprawdzie mnóstwo, ale znalazłszy się w szczęśliwych warunkach, mogli byli dać jeszcze więcej.

Fragment eseju